O BOĆANJU
Boćanje (italijanski: Bocce, francuski: Boules, hrvatski: Balotiranje) je sportka igra koja se igra sa kuglama, odnosno boćama (balotama), na igralištu. Kada pričamo o takmičarskom boćanju, pored klasične igre (discipline) koja je opšte poznata, postoje i druge discipliname o kojima će biti više reči u nastavku. Ali pre toga malo o nastanku igre i njenom razvitku kroz istoriju.
Nastanak igre - Antičko doba
Najstarije svedočanstvo o igri sa kuglama nalik boćanju datira iz 7000. godine pre nove ere i nalazi se u neolitskom gradu Catal Huiuk u Turskoj, gde su pronađene kamene sfere koje jasno pokazuju znake kotrljanja po gruboj zemlji. Slični predmeti, ali finije izrađeni, pronađeni su i u starom Egiptu, Grčkoj i Rimu.
Mnogo toga upućuje da je boćanje nastalo u Grčkoj, u Sparti. Izum boća pripisuje se Spartancu Timokreatesu (500 godina p.n.e.). Igra je sa Grka preneta na Rimljane, a Rimske legije su ovu igru rasprostranile po kontinentu, preko mediterana i alpskih predela, kasnije i na Galiju, Britaniju.
Srednji i Novi vek
Boćanje je kao igra postalo masovno popularno u srednjem veku. Tada se igralo na svakom mestu gde je mogao da se odredi teren, na putevima, poljima, ulicama, trgovima, ali i dvorcima. Ova igra je fascinirale sve, kako plemiće, tako i obične ljude. Široka popularnost igre stvorila je probleme javnog reda i počela da brine moćne. Uzroci su bili neuredan rad, klađenje, a ponekad i žestoke svađe koje su izbijale na uzavrelim mečevima. Tako su pokrenute prve zabrane koje su vekovima ozbiljno ograničavale igru. Neki od vladara koju su zvaničnim dokumentima zabranili boćanje su bili Karlo IV Lepi (edikt iz 1319), Edvard III od Engleske (1339), Karlo V Mudri (1369), Ričard II (1388), Henri IV (1401) i Henri VIII (1511). Ovakve zabrane su sprečile razvoj ovog sporta i dosta ograničile njegov razvitak.
Međutim, bilo je nekih glasova za, krajem petnaestog veka, lekari Univerziteta Monpelje, u Francuskoj, bili su uvereni da je ova igra izuzetno zdrava rekreacija. Pozdravili su ga i holandski humanista Erazmo Roterdamski (1466-1536) koji ga je nazvao “ludus globorummissium” i dva teologa, Nemac Martin Luter (1483-1546) i Francuz Kalvin (1509-1564), koji je ujedno bio i strastveni igrač.
U Italiji takođe boćanje brine vlasti, pa tako godine 1576. duždi Venecije su izdali veoma tešku uredbu protiv “…velike opasnosti od bala…”. Oni su praktično bili jedna od poslednjih anatema protiv igre koja se do tada proširila skoro čitavom zapadnom Evropom. U stvari, krajem sedamnaestog veka, Karlo II od Engleske je igru legalizovao i čak je dao izraditi neku vrstu propisa. Godine 1753. u Bolonji je objavljena mala knjiga, „Igra usta“ Rafaela Bistegija, koja objašnjava pravila igre koja se tada praktikovala širom Italije sa bezbroj varijacija.
Prve sportske organizacije boćanja nastaju u 19. veku, sa sedištem u Lionu (Francuska), Luganu (Švajcarska), a nešto kasnije i u Italiji. U bivšoj Jugoslaviji organizovano sportsko boćanje po međunarodnim pravilima počelo je 1952. godine, na inicijativu Kuglaškog saveza Jugoslavije, a nešto kasnije 1958. formiran je Boćarski savez Jugoslavije.
Boćanje danas
Boćanje je danas igra koja je rasprostranjena na svim kontinentima. Boćanje kao sport je najrazvijenije u Italiji i Francuskoj, koje imaju najveće saveze, najbrojnije i najstarije registrovane klubove. Igrači sa naših prostora učestvuju na Svetskim i Evropskim prvenstvima, kao i na Mediteranskim igrama (u čijem sastavu je boćanje kao sport od njihovog početka 1997. godine). Takođe, boćanje je u procesu apliciranja za uvrštavanje na Olimpijskim igrama. Što se klupskih takmičenja tiče na nivou Evrope se održava Kup šampiona.
Razvoj takmičarskog boćanja u našoj zemlji
Početkom sedamedesetih godina prošlog veka, pojavljuju se prvi registrovani boćarski klubovi u Srbiji. Prvi registrovani klub na teritoriji Srbije je boćarski klub ,,Prijatelj”, koji je osnovan 1972. godine, a nakon njega se osnivaju boćarski klub ,,Braća Ribar” 1975. godine, boćarski klub ,,Avala” 1978. godine i boćarski klub ,,Sutjeska” 1979. godine. Četiri navedena kluba, zajedno sa boćarskim klubom ,,Pariska komuna” (osnovan 1989. godine), potpisuju samoupravni sporazum o udruživanju u Boćarski savez Beograda, 1989. godine, da bi se Boćarski savez Beograda 1992. godine transformisao u Boćarski savez Srbije.
Takmičarsko boćanje
Teren, oprema i pravila (discipline)
Teren za boćanje (boćalište, jog ili zog) je ravan zemljani teren, posut finim peskom dužine 10-30m i širine 2,5-4m. Uzdužne i poprečne linije igrališta su označene linijama. Iza poprečnih granica igrališta obično se stavlja ograda za zaustavljanje kugli (boća). U nekim zemljama, npr. U Engleskoj, Kanadi i Australiji, igra se, prema posebnim pravilima, na travnatim terenima.
Kugle (boće) mogu biti od punog drveta, plastike ili metala. Za sportska takmičenja u boćanju upotrebljavaju se isključivo šuplje kugle od čelika. Maksimalna masa kugle je 1.400g, prečnika od 90 do 110mm. Prečnik je stalan, ali obično se izrađuje tako da može stati u šaku. Bulin ili bula je najmanja kugla koja se koristi u igri, istog oblika i građe samo znatno manjeg prečnika (27-33mm). U klasičnim disciplinama uglavnom je crvene boje, dok je u tehničkim disciplinama najčešće bela. Ta posebna kugla predstavlja cilj prema kojem se boće tj. kugle kotrljaju.
Discipline (igre)
Sledi opis disciplina u kojima se timovi i igrači nadmeću u takmičarskom boćanju. Opis je krajnje sažet, bez ulaženja u detalje i ima za cilj da predstavi samo uopštenu sliku o igrama, ali najbolji način da steknete pravu sluku i zaista upoznate pravila igre jeste da uživo posetite neki od ligaških mečeva.
Klasična disciplina
Cilj igre je dobaciti boću što bliže bulinu, a za svaku boću koja mu se najviše približi igrač/ekipa čija je to boća dobija 1 poen ili punat. Pobednik igre je onaj igrač/ekipa koja prva sakupi 13 punata, ili koja ima najviše punata na isteku vremena određenog za igru. Može se igrati jedan na jedan, dva na dva ili tri na tri.
Krug (Izbacivanje)
Cilj igre je sakupiti što više punata u određenom broju serija ili do isteka određenog vremena. Dva igrača se u serijama neizmenično smenjuju. Jedan igrač ima za cilj da boću ubaci u krug (koji se ocrtava u polju u svakoj seriji nakon bacanja bulina), dok drugi ima za cilj da protivnikovu boću izbije iz kruga. Svaka ubačena boća donosi jedan punat, kao i svaka izbijena boća.
Precizno gađanje
Igrači se takmiče tako što svaki ima po jedan pokušaj da pogodi metu koja je postavljena na propisanoj daljini, podlozi i koja se razlikuje po poziciji veličini. Svaki pogodak nosi različiti broj poena, a rezultat se računa kada se saberu svi osvojeni poeni po završetku gađanja na svim pozicijama.
Brzinsko izbacivanje
Vremesnki ograničeno (5 minuta), boće koje igrač gađa su raspoređene na dve suprotne strane terena. Igrač u propisanom vremenu nastoji da ,,ispali” što više pokušaja da svojim boćama pogodi mete koje su raspoređene na suprotnom delu terena od onoga sa koga gađa. Ukupan broj pogodaka (poena) se sabira po isteku vremena.
Štafetno izbacivanje (Štafeta)
Isti princip kao prethodna igra, s tim što učestvuju dva igrača iz istog tima, koji se neizmenično smenjuju nakon što jedan igrač izvrši gađanje sa obe strane terena.
Meč
Utakmica između dve ekipe se sastoji od takmičenja u gore navedenim disciplinama, pobeda u disciplini nosi dva poena, dok u slučaju nerešenog rezultata svaka ekipa dobija po jedan poen. Nakon odigranih svih disciplina poeni se sabiraju i ukoliko jedna ekipa sakupi više poena od druge dobija se pobednik meča. Svaka ekipa mora imati minimalni broj igrača da bi se meč odigrao (npr. 5 ili 7). Tačan uslov broja igrača za odigravanje meča, discipline koje se igraju na meču, određuje Savez pravilnikom za tekuću takmičarsku godinu.
Budućnost boćanja i dalji razvoj sporta kod nas
Za neke veće domete u rezultatskom smislu na međunarodnoj sceni potrebno je mnogo više ulaganja u ovaj sport i bolja sportska infrastruktura, što bez pomoći države nije moguće ostvariti. Pre svega, neophodno je sagraditi bar jednu sportsku dvoranu sa osam staza u Republici Srbiji, koja bi bila dostupna svim klubovima i naravno reprezentaciji. Time bi se stvorila mogućnost organizacije Evropskog i Svetskog prvenstva, kao i drugih vidova međunarodnog takmičenja turnirskog tipa, što bi i te kako doprinelo popularizaciji ovog sporta u Srbiji, a gledanje svetskih velikana u ovom sportu, privuklo bi mlađe naraštaje da se uključe u ovaj sport, jer mnogi i ne znaju tajne i lepotu ovog sporta, već svi misle: „aha, to je ono za penzionere”. Međutim, nije tako, već naprotiv, ovo je sport upravo za mlade i inteligentne ljude, jer kao što ste mogli da pročitate, u boćanju pored „klasičnih” disciplina (trojke, par, pojedinac), koje su vrlo zahtevne u pogledu umešnosti i taktiziranja, postoje i za oko prelepа disciplinа (precizno izbijanje) koja od igrača zahteva izuzetnu preciznost u izbijanju na veoma teškim pozicijama i na različitim udaljenostima, kao i disciplina „krug”, koja zahteva kompletnog igrača u bliženju i izbijanju. Postoje i, po mnogima najatraktivnije i najlepše takmičarske discipline, brzinsko i štafetno izbijanje, koje zahtevaju izuzetnu fizičku spremnost, a time i igrače u godinama kada su fizički najspremniji, dakle, isključivo mlade igrače. Pored izuzetne kondicije ove discipline zahtevaju i preciznost u izbijanju iz trka.
Činjenica da se, u pojedinim disciplinama, čovek ovim sportom rekreativno može baviti i kad zađe u ozbiljne godine, ovom sportu daje dodatnu prednost u odnosu na ostale sportove, jer tako održavajući lično zdravlje, produžavamo život i čuvamo zdravlje nacije u celini, što je višestruko značajno, budući da se time postižu velike lične uštede, tako što ne izdvajamo novac za lekove, a na opštem planu postiže se ogromna ušteda u zdravstvu.
Dakle, izgradnjom zatvorenog sportskog centra za boćanje omogućio bi se njegov brži razvoj, a omladina bi se lakše odlučivala za bavljenje ovim sportom i njihovom što dužem zadržavanju u istom, što za sada, osim izuzetaka nije slučaj.
korišćeni izvori:
- FIB – Federazione Italiana Bocce
- Olimpijski komitet Srbije
- Boćarski savez Srbije
- Wikipedia